Magią podszyty satelita

Czyli … gusła , przesądy i skojarzenia z zaćmieniem w tle

Księżyc od zawsze był postrzegany jako uniwersalny wzór przekształceń realizowany przez wszystko co żyje . Każdy element świata podlega narodzinom i śmierci , rozwojowi i rozpadowi . Przyroda rodzi się wiosną by zimą przeminąć  . Księżyc pojawia się, narasta , jest w pełni, by potem zniknąć . Comiesięczna księżycowa sinusoida  ujawniają istotę rytmu życia . Jest to rytm bezwarunkowy i niezmienny , obowiązujący cały świat, wszystkie formy żywe.

A co z przesądami księżycowymi ?  Całe wieki pielęgnowano i wyolbrzymiano księżycowe wady i zalety .

Przy obrazach widzianego tazokowym obiektywem – wczorajszego zaćmienia księżyca – i jego spektakularnego powrotu na nieboskłon , wysznupałem ciekawostki i ludowe przesądy z księżycem związane  . Może znacie inne niecodzienne księżycowe bajania ??

Gdy w czasie nowiu księżyc miał rogi zagięte w górę oznaczało to słoneczną pogodę na najbliższe dni , natomiast jeśli było one skierowane do dołu zapowiadało to deszcz . Księżyc dobrze widoczny i jasno świecący zapowiadał długotrwałą pogodę, księżyc zamglony, otoczony białym, czasem tęczowym kręgiem, który nazywano lisią czapką , a u nas , na Śląsku – „Halo” –  wróżył opady i mgły . Jeśli pełnia przypadła w Boże Narodzenie to zima miała być łagodna, a nadchodzący rok szczęśliwy i urodzajny , przeciwnie działo się jeśli w tym czasie wypadł nów . Czerwona lub przezroczysta tarcza księżyca w pełni była zapowiedzią klęsk żywiołowych, wojen, zarazy. Był to jeden z powodów, którym tłumaczono wycie wilków i psów do księżyca – czuły bowiem zbliżające się nieszczęście.

Wierzono , że księżyc w czasie największego wzrostu jest pełen sił zapładniających, na wzór dojrzałego mężczyzny, dlatego włada wówczas wodą , której w kulturze ludowej przypisywano gotowość do zapłodnienia, trwanie w stanie potencjalności .

Światło księżyca ma budzić demony wodne . Topielce , na śląsku cieszyńskim zwane „utopcami” lub utopkami i rusałki pod jego wpływem wychodzą i tańczą nad brzegami rzek i jezior.  Księżyc aktywizuje także inne demony. Podczas księżycowych nocy można zobaczyć dusze snujące się w pobliżu cmentarzy i na rozstajnych drogach . Przy świetle księżyca czarownice zbierają zioła . Uaktywniają się także diabły, które tańczą z czarownicami. Księżyc wywiera wpływ na demony domowe, które podczas pełni okazują gorączkowe poruszenie , krzątają się nerwowo, usilnie pracują. Szczególnie w czasie pełni wzrastała aktywność wampirów ,  upiorów, które wychodzą z grobów i wilkołaków, które wyją do księżyca.

Przez trzy dni księżyc chowa się w cieniu ziemi , więc przez ten czas nie widać go na niebie. Symbolicznie oznacza to wejście w stan śmierci, po której następują ponowne narodziny . Na ziemi panują całkowite ciemności, jest to więc czas uaktywniania się demonów , strzyg, i czartów .

Identyczność losu człowieka i księżyca  potwierdza zwyczajowe trzydniowe czuwanie przy zmarłym nazywane pustymi nocami, podobnie jak czas nowiu nazywany był pustymi dniami . Mimo, że czas ten był interpretowany negatywnie, istniały nakazy wykonywania lub rozpoczynania pewnych czynności . Należało wtedy urządzać wesele ,  szczepić drzewka, zbierać plony i podejmować walkę z chorobami.

Księżyc w pierwszej fazie jest młody, rozpoczyna swój wzrost, wpływa na kondycję roślin , zwierząt i ludzi i z tego względu cieszył się sympatią. Ogólnopolskim zwyczajem ludowym było witanie nowiu, kiedy na początku pierwszej kwadry pojawiał się na niebie w postaci wąskiego sierpa. Było to traktowane jako powrót aktywności, wzrostu, rozwoju i odmładzanie świata. Uznawano to za święto i łaskę Boga . W wielu wiejskich kościołach w pierwszą niedzielę po nowiu modlono się o szczęście, zdrowie, dostatek, powodzenie. Witano go specjalnymi formułami przypisując mu królewskie atrybuty.

Wierzono, że w czasie nowiu dobrze jest wykonywać niektóre prace gospodarskie , polowe, magiczne i lecznicze. Należało więc: siać rośliny rosnące na powierzchni ziemi – jęczmień  bo wyrośnie czysty i duży, zacząć siew  prosa sadzić  kapustę , bo nie popsuje się w beczce, sadzić drzewka owocowe bo przyjmują się i idą w górę. Należało bydło wganiać do nowych obór , wtedy dobrze będzie wiodło się w gospodarstwie, strzyc owce, bo wełna mocniej i szybciej rośnie. Przy nowiu należało trzykrotnie potrząsnąć sakiewką i wypowiedzieć zdanie: Aby zawsze była pełna. Gospodarze wiedzieli, że rozpoczynać budowę  powinno się zawsze w okresie nowiu, najlepiej w marcu  , w czasie przybywania księżyca.

W zakresie medycyny ludowej ten czas jest odpowiedni dla zbierania ziół leczniczych i leczenia chorób skórnych, sporządzania maści przeciw liszajom.W zakresie białej magii należało w tym czasie zrywać majeranek, aby po odpowiednim zastosowaniu pozyskać wzajemność ukochanego innym sposobem na wywołanie miłości jest wołanie przez trzy dni imienia tej osoby. Czas nowiu można także zastosować czarną magię –  w czwartek po nowiu dziewczyny mogą znaleźć ziele, które szkodzi płci męskiej . W tym czasie można również sprowadzić na kogoś chorobę, na przykład sprawić, że straci wzrok.

Guślarze , w czasie nowiu leczyli kołtuna , natomiast czarownice suszyły liście dębu, zatykały w dom danego gospodarza i życzyły mu, aby on i jego rodzina uschli, tak jak ten liść . Na nowiu dobrze jest także urządzać wesele , odstawiać dziecko do piersi , bo wtedy będzie ładne, liczyć pieniądze, potrząsać kiełbasą, bo spowoduje to pomnożenie zasobów i szczęścia. Woda była szczególnie uzależniona od księżyca z tego względu studnie budowano w czasie nowiu, aby w niej wody nigdy nie brakowało.

Znane są także czynności których należy zaniechać w tym czasie: nie należy siać, bo  plony zarosną  chabrami. Według innej relacji nów wstrzymuje dojrzewanie, dlatego należy zaniechać siania zboża i roślin ogrodowych. Nie należy w tym czasie ścinać słomy i siana, bo bydło i tak nie będzie tego jadło . Należało także zaniechać wyrzucania obornika, bo na takim nawozie plon nie urodzi się zbyt obfity. W zakresie medycyny ludowej niewłaściwe jest stosowanie w tym czasie różnych kuracji, bowiem na wzór księżyca choroba będzie się odnawiać, na tej samej zasadzie opiera się przekonanie, że choroba, która pojawiła się w czasie nowiu, będzie się powiększać, na przykład rana będzie się jątrzyć i zagoi się dopiero podczas pełni.

Wierzy się także, że nów jest porą działania czarownic, które mają wtedy większą władzę i mogą sprowadzać różne choroby i nieszczęścia, robić psoty, odbierać krowom mleko. W celu nabrania mocy w czasie nowiu o północy chodzą one na rozstajne drogi i zrzucają szaty za siebie. Jeśli ktoś chce sprawdzić, która z kobiet jest czarownicą, musi podczas nowiu patrzeć przez otwór po sęku z deski trumiennej lub ze środkowego okna nowej kaplicy. Na Łysej Górze zbierają się czarownice i odbywają się biesiady lub diabelskie gody.

Pełnia – Księżyc w fazie najlepszej widoczności postrzegany jest jako miara doskonałej okrągłości, założonego celu , ludzie pełnię utożsamiali z tym, że wszystkiego jest pełno.

A jak pełnia to ludzie mówili do siebie , że wszystko się tak jakoś wypełniało , pełno wszystkiego się robiło , grzyby , rosły w pełni, to już wszystko tak przyszło razem z pełnią księżyca. Szczególnie odnoszono to do grzybów, związek ich wysypu w czasie pełni księżyca został podkreślony przez większość informatorów. Jak była pełnia księżyca, to wszystkie cieszą się grzybiarze, ostrzą nożyki i pucują kosze.  O i Pan Kret ten, co pogodę zapowiada, mówi: Będzie wysyp, bo pełnia będzie jutro. Tak tłumaczył.

Księżyc w pełni mógł być szkodliwy dla ludzi. Gdy śpią, wysysa z nich krew, odbiera siły i zdrowie . Pojawiają się także inne opisy zależności snu od księżyca. Jego szkodliwe działanie udzielało się małym dzieciom kiedy w nocy kołyska stała przy oknie światło miesiąca mogło wywołać. A tu już następne jest polecenie, żeby matka właśnie nie stawiała kolibki, kolebki nie stawiała broń Boże w oknie, żeby księżyc, miesiąc mówiło się, żeby miesiąc nie spojrzał na dziecko, bo dziecko dostanie miesięcznika czyli biegunki …

Aby chronić się przed negatywnym działaniem księżyca należy zasłonić okna , zasłonić łóżko, zwinąć dziecko w chustę, nie spać w miejscu wystawionym na promienie i nie stawiać kołyski koło okna, bo księżyc może wyciągnąć ją przez okno. Dobrą ochroną jest także postawienie na oknie naczynia z wodą lub skórki chleba.

Brzemienne białogłowy  nie powinny wystawiać się na światło księżyca, czyli nie powinny chodzić z odkrytą głową, gdyż może to sprowadzić ciężki poród .  Wskazane jest także przykrywanie wody, na którą pada światło luny, gdyż picie takiej oświetlonej wody grozi lunatyzmem . Wierzono też, że podczas pełni potęgują się choroby nerwowe i psychiczne: epilepsje, obłędy, napady szału. Nie należało spać tak, aby światło księżyca padało na twarz, gdyż groziło to zniekształceniem twarzy śpiącego, a nawet szaleństwem. Zbyt długie wpatrywanie się w księżyc mogło grozić utratą wzroku lub inną ciężką chorobą. Choroba rozpoczęta w pełni kończy się śmiercią, a jeśli przetrwa nów, to wtedy nastąpi ozdrowienie.

Pełnia księżyca wyznaczała daty sabatów czarownic na Łysej Górze. W tym czasie wiły / wiedźmy / zbierały się i decydowały o spuszczeniu na ziemię deszczu lub rozpędzeniu chmur.

Przed pełnią i w czasie pełni dobrze jest zaczynać pracę, orać pole , siać zboże, siać groch i bób, żeby w pączkach było pełno, siać lub przesadzać rośliny, bo wtedy dobrze rosną, sadzić ziemniaki, rozpoczynać sianokosy, ścinać drzewa do budowy, bo wtedy są zdrowe, wprowadzać się do nowego domu dokonywać zakupu inwentarza, bo wtedy będzie wszystko dobrze się chować. Pełnia to także dobry czas na pozbywanie się niektórych chorób, na przykład brodawek. Jest to także dobry czas na zawieranie małżeństw,  bo oznacza to obfitość szczęścia, natomiast jeśli dziecko urodzi się w czasie pełni to będzie pełne rozumu, sprytne, bystre, a jeśli w tym czasie przestanie się karmić piersią to dzieci będą tłuste, pełne na twarzy, ale według innych przekazów będą miały uroczne oczy. Natomiast zakazy w tym czasie to: sianie pszenicy, bo będzie pełna chwastów, koniczyny, szczepienie drzewek owocowych, bo będą tylko kwitły a nie będą miały owoców , nasadzanie drobiu , bo kurczęta poduszą się w skorupkach jajek . Przy podejmowaniu prac w polu lub wykonywaniu ważnych czynności kierowano się fazami księżyca . Na przykład wykę na nasienie należało siać podczas ubywającego księżyca, zaś kapustę sadzić od pierwszej jego kwadry, aż do pełni. Drzewa liściaste ścinano podczas ostatniej fazy księżycowej, owoce, które miały zostać przechowane przez zimę, zbierano wyłącznie w czasie pełni, natomiast wodę pobierano w czasie ubywania księżyca. Księżyc sprawiał także, że włosy pięknie odrastały, jeśli ścinało się je przy pełni księżyca.

W czasie ubywania księżyca podejmowano czynności, które wykonywane w tym czasie będą podobnie ukierunkowanie , czyli pranie , bo brud ustępuje, wymiatanie nieczystości, bielenie chat . Z podobnego powodu był to czas na podejmowanie leczenia na przykład chory na wrzód powinien zwrócić się do księżyca, uczynić nad chorym miejscem znak krzyża i wypowiedzieć odpowiednią formułę.

Jeśli guślarze , strzygi i wilkołaki nie pomogły na dobre plony , nie wyleczyliśmy placków na skórze a wody w studni ubywało . W akcie desperacji zawsze można sięgnąć po pędzoną nocną porą „księżycówę” a troski znikną , jak zniknął nam wczoraj księżyc .